ANANKE, Godin van de Noodzakelijkheid

De oorsprong

`Ik heb onze dichters aandachtig bestudeerd, en de baan van de sterren met mijn oog gevolgd; ik heb de wijsheid van de filosofen in mij opgenomen, en ik heb vastgesteld dat niets zo machtig is als de dwang van Ananke, het Onvermijdelijke. Er is geen therapie die een mens van de zieleroerselen, door Ananke teweeg gebracht, kan genezen. Ananke, de enige godin voor wie geen altaar is gebouwd, van wie er geen beeld is om voor te bidden, en voor offers staat zij niet open. Haar onwrikbare wil duldt geen verzet.´ (Euripides, Alcestis)
Zie voor de enige afbeelding van haar: http://www.theoi.com/image/img_ananke.jpg



Gebeurtenissen in je leven die een ontwrichtende uitwerking hebben op je bestaan en op de manier waarop je de werkelijkheid beleeft: dat is waarvoor Ananke, godin van het Onvermijdelijke, in de Griekse mythologie verantwoordelijk wordt gehouden. Gebeurtenissen waarbij zij een rol speelt, overkomen je gewoon. En achteraf weet je vaak niet eens meer hoe het precies gebeurde. Je hebt beelden van herinneringen, van emoties, van geluiden, maar wat het ook was dat jou overkwam: je kon je er niet tegen verzetten, je kon alleen maar hopen dat het voorbij zou zijn, dat je het er levend van af zou brengen. Geen vooruitziende blik kon je beschermen tegen wat er gebeurde; simpelweg je aanwezigheid ter plekke deed je deelnemer worden aan wat er gebeurde.

De stilte van de nacht van de ziel
‘ Er is geen taal in deze donkere nacht die kan weergeven wat ik zie, hoor, ruik, proef. Dreiging en angst hebben een cordon om mijn emoties gelegd. …’ (G.L. Durlacher, uit “ Strepen aan de hemel”).


Onmetelijke stilte rondom de mens die pijn lijdt in de ziel. Onnoemelijk veel mensen die diepe verwondingen aan hun ziel hebben opgedaan in de confrontatie met geweld, machteloosheid of vernietiging. Verwondingen die in de eenzaamheid van de nacht het meest intens ervaren worden. De eenzame, stille nachten waarin de schreeuw van de ziel te horen is.

En tegelijkertijd is in deze stilte een oorverdovende zwijgen te horen. Hoe kan  je immers, in de ziel verwond geraakt, woorden vinden om de pijn tot uitdrukking te brengen? Hoe kan je uitdrukking geven aan het bedreigende gevoel van schaamte of schuld? Hoe kan je omgaan met de angst om de wond opnieuw te raken? Hoe krampachtig is je zwijgen dat verhuld wordt in praten over vergeten? Hoe verbeten is je zwijgen dat zich een uitweg baant in woede of agressie tegen wie of wat te dichtbij komt? Hoe luid is je zwijgen dat zich uit in vergetelheid van drank of drugs?

Ik ben er zeker van dat deze stilte rondom de diep verwonde ziel veelzeggender is dan menig woord; en dat deze stilte een taal spreekt die verstaan kan worden. De symptomen van het post traumatisch stress syndroom, zo gedegen beschreven, zijn bedoeld om een diagnose te kunnen stellen. Het effect hiervan is wel dat de symptomen tot ziektebeeld zijn geworden en`dus´ bestreden worden. Wat echter met het bestrijden verloren gaat, is de verborgen betekenis die in deze symptomen spreekt en die voor het helingsproces van zo wezenlijk belang is. Er is een `andere taal´ nodig om te gaan verstaan wat in de stilte van die donkere nachten van de ziel gehoord wil worden.

De Buitenstaander

De pijn van het niet gehoord worden en het niet aanvaard worden is voor veel mensen met een traumatische ervaring even verwondend als de oorspronkelijke gebeurtenis. Veel getraumatiseerden komen uiteindelijk tot de slotsom dat zij buitenstaanders zijn geworden in een wereld waarin zij zich niet meer thuis voelen.

Dolende Ridders

Niet meer verbonden met zichzelf, en niet meer met de ander, dolende ridders…
‘ Er is geen taal in deze donkere nacht die kan weergeven wat ik zie, hoor, ruik, proef. Dreiging en angst hebben een cordon om mijn emoties gelegd. …’ (G.L. Durlacher, uit “ Strepen aan de hemel”).
Aan de voet van hun bestaan is er de vastberadenheid en ook de moed om de eigen krachten te meten met die van het goddelijke dat als een onstuitbare energie oorlogen en strijdgewoel ontketent. Zich metend met deze numineuze krachten die een huiveringwekkende aantrekkingskracht uitoefenen, worden zij tot de Strijdende soldaat in dienst van zijn legeraanvoerder, in het beste geval strijdend ten dienste van zijn land. De hoofse Ridder die om de eer en gunst van de Vrouwe strijdt om zijn edelmoedigheid te bewijzen. De Tempelier die zijn ideaal tot ideologie verheven heeft en de wereld wil veranderen in dienst van zijn ideaal. 

Ananke

Je kunt datgene wat je is overkomen als een ongeluk zien dat wellicht nooit geïntegreerd kan worden, maar tegelijkertijd als iets dat om een antwoord vraagt. Als iets dat je dwingt tot nadenken over je bestaan. Wat betekent die gebeurtenis? Waarom is het gebeurd? Wat wil het? Is het juist die ervaring die van wezenlijk belang is voor jouw leven?  Deze manier van omgaan met een ernstige gebeurtenis in je leven, vraagt erom die bijzondere gebeurtenis te beschouwen als het offer aan de Onvermijdelijke.

Het enige offer waarmee zij genoegen neemt is het offer van het leven dat geleefd wordt als onvermijdelijke Noodzaak, een leven waarin elke ervaring telt en meegeteld wil worden. Niet als noodlot, of als fatalistische overgave, maar als volledige omarming van het leven, hoe pijnlijk het ook kan zijn.Een offer aan de godin van de Noodzakelijkheid van wie geen beeld bestaat en voor wie geen altaar is opgericht.


Psychosynthese
Psychosynthese is geen `psychologie´ in de betekenis die we er gewoonlijk aan geven. Het is veel meer een `psychologie´ in de letterlijke betekenis van het woord:  een manier van luisteren, een manier om de woorden te horen die de ziel spreekt. 
En is het niet juist zo, dat in die momenten van pijn en crisis de ziel het luidst spreekt? Hoor, Ananke roept... 


Scott Lee schrijft op zijn website over de ervaringen als combat veteraan. In het kader van dit artikel verwijs ik graag naar zijn boeiende teksten op: 
http://ptsdasoldiersperspective.blogspot.nl/2013/01/communicate-with-ptsd-veteran.html