ERG

Als ik lang naar een vaak gebruikt woordje kijk, dan verlies ik soms het gevoel voor de betekenis ervan.  Zo is het ook met het woordje `erg ´.  Hoe vaak gebruik ik het niet, vrijwel gedachteloos. Terwijl ik dan toch wil aangeven dat iets `erg´ is. Maar wat zeg ik dan eigenlijk?  Waaraan geef ik dan eigenlijk uitdrukking? Zelfs het etymologisch woordenboek biedt me dit keer geen uitkomst: de herkomst is nog niet ontdekt. De betekenis van het woord is wel bekend: slecht, laf, verkeerd.

Zo te zien gaat het dus over de dingen die niet stroken met verwachtingen. Er is geschoktheid, een bepaald gevoel van perplexiteit, dat hieruit spreekt.Ik stel me dan ook voor hoe iemand er uit ziet, die net iets heeft gehoord of gezien wat hem perplex doet zijn, en daarbij het hoofd schudt en stil voor zich uit spreekt `goh, dat is erg…´.Daarna moet er nog wel iets gebeuren, want met het uitspreken komt ook het gevoel en dat wil benoemd worden, verwerkt worden.Er is ook een `erg´ wanneer iemand anders iets heeft meegemaakt, en de spreker niet. Daarin hoor ik `gelukkig is dat mij niet overkomen´. Of soms hoor ik daarin `het is toch verschrikkelijk dat dit gebeuren kan, dat zou niet mogen´. Beide varianten maken het beeld van wat `erg´ is, vollediger; en voegen er een dimensie aan toe.Die extra dimensie is de reden waarom ik schrijf over `erg´.

Stelt u zich nu eens voor dat u het bent waarover `erg´ wordt gezegd. Gaat u eens na welke gevoelens dat bij u oproept, en welke gedachten u misschien daarbij heeft. Ik ben er bijna zeker van dat een groot aantal van u zich op zo´n moment ergens van voelt buitengesloten;  of misschien zelfs in de steek gelaten voelt, door iemand…
Ik verplaats me bijvoorbeeld in een militair die op uitzending is (geweest). 
Bij terugkeer is hij (of zij) niet direct voluit bezig met verhalen. Het contrast echter tussen de plaats waar hij vandaan komt en de plaats waar hij naar terugkeert, nodigt soms uit om een verhaal te doen. De reactie van anderen op dit verhaal is misschien wel  `goh wat erg…´ en werpt daarmee de militair in feite terug op de eigen ervaring die niet gedeeld kan worden. Met het `erg´ sluit de luisteraar een innerlijke deur voor de ervaring van de ander, die daarmee in de kou blijft staan.

James Hillman heeft een interessant boek geschreven : A terrible love of war. Hij beschrijft dit fenomeen van uitsluiting als een gebrek aan voorstellingsvermogen (verbeelding). Wat `onvoorstelbaar´ is, kan immers niet worden beleefd of ervaren, laat staan gevoeld worden. En waar geen beleving is, is emotionele leegte.  In die leegte is er geen ontmoeting, geen betrokkenheid.

In de legende van Parcival speelt de gewonde Visserkoning een belangrijke rol. Hij is in de strijd gewond geraakt, en wel zodanig dat hij in een soort niemandsland is terecht gekomen: hij kan niet sterven, én hij kan niet leven. Wat hij nodig heeft om te genezen, is een vraag die hem wordt gesteld vanuit de oprecht beleefde betrokkenheid en compassie. Parcival is degene die hem die vraag moet stellen, maar kan dit pas na een tocht van vele omzwervingen en beproevingen. Pas dan is zijn compassie en mededogen gebaseerd op de werkelijk doorleefde ervaringen en werkt zijn vraag heilzaam uit voor de gewonde Visserkoning.
Wie even ver wil komen als Parcival, kan dit alleen bereiken door de eigen weg van de beproevingen te gaan. Om de verbeelding, het vermogen om je een voorstelling te maken van wat een ander heeft doorleefd, te voeden, zijn er ervaringen nodig, maar niet uitsluitend in de zin van `gebeurtenissen´.  Het zijn de doorleefde ervaringen waarvan het hart open gaat staan om de compassie en het mededogen met de ander en zijn ervaringen te kunnen toelaten.

Mededogen en compassie zijn altijd `inclusief´. Vanuit mededogen en compassie bestaat er geen `erg´ in de uitsluitende betekenis. Er kan nog wel perplexiteit bestaan, maar dan de perplexiteit die toegang verleent tot de eigen innerlijke en diep beleefde ervaring.
Kan iets dan nog `erg´ zijn?  Ik kan het woord nog steeds geen betekenis verlenen. Ik geloof dat ik het voorlopig maar houd bij andere woorden, of soms gewoon bij stilzwijgend mee leven.