Gisteren was het
Veteranendag. Een dag waarop iedereen in Nederland die dit wil waardering kan
uiten voor de militair die in oorlogsgebied is geweest.
Ik was daar getuige van een
kort gesprekje tussen een veteraan in actieve dienst en een oudere, inactieve,
veteraan. Het onderwerp was `agressie´. De aanleiding was een bericht van
enkele dagen geleden over het ontslag van een militair als gevolg van agressief
gedrag.
`Wat is dat nou! Sla je
iemand, en dan heb je meteen PTSS´ zei de actieve veteraan; waarop de oudere,
inactieve veteraan slechts zweeg.
Voor mij was dit korte
gesprekje aanleiding om weer eens in de pen te klimmen.
Een korte zoektocht op
Internet leverde op dat ik een beeld kreeg van de situatie rondom de `agressieve´
militair zoals dat geschetst wordt door de media.
Het wrange van dit beeld is
dat de berichtgeving zo haaks staat op alle berichtgeving rondom Veteranendag.
En paradoxaal genoeg, sluit de berichtgeving over agressief gedrag van
militairen heel subtiel aan bij de berichtgeving over PTSS. Want de samenleving
is toch eigenlijk alleen maar op zoek naar bevestiging dat `agressie´ niet kan
en mag bestaan?
Iemand die ik kende moest in
de jaren veertig aan de Birma spoorlijn werken als gevolg van internering door
de Japanners. Hij is zijn hele leven militair geweest die zich uiterlijk
voorbeeldig gedroeg, maar in de `stilte van zijn gezin´ zijn kinderen
sloeg. Ik heb dat pas na zijn dood te
horen gekregen. De schaamte van zijn vrouw en kinderen was groot, en het
verdriet en de pijn die zij geleden hebben heeft gevolgen gehad voor hun hele
verdere leven.
De pijn die onder zijn
agressie verborgen lag, mocht hij nooit ter sprake brengen; noch voor
collega´s, noch voor zijn naasten. Ik weet zeker dat hij op het laatst van zijn
leven gekweld is door schuldgevoelens en spijt. Maar het enige wat hij ooit
gezegd heeft, is `Defensie was mijn familie´. Daarmee was alles gezegd, ook al
heb ik dat destijds zo niet begrepen.
Dit voorbeeld uit mijn eigen
herinnering is naar mijn idee illustratief voor wat er nog steeds gebeurt:
militairen zijn in onze samenleving mensen met bijzondere ervaringen;
ervaringen die voor velen bestaan uit de confrontatie met onrecht, agressie,
permanente dreiging, dood, verwondingen. Zodra zij in onze samenleving
terugkomen met de herinnering aan deze ervaringen, breekt voor de meeste
militairen een cruciale periode aan van verwerking van deze herinneringen.
Sommigen lukt het om deze herinneringen te integreren in hun bestaan. Zij
veranderen misschien, maar weten met deze verandering om te gaan. Anderen
hebben meer moeite met de integratie van de herinneringen. Zij worstelen
gedurende lange tijd tegen de blokkering van hun herinneringen en maken
daardoor de integratie ervan tot een moeizaam, en soms onmogelijk proces. Voor
wie dat een hopeloze strijd tussen niet en wel herinneren wordt, ligt PTSS op
de loer. PTSS is, zo bezien, in feite een patstelling tussen het verleden en de
toekomst; je komt klem te zitten in een
heden waarin je het verleden niet kunt verwerken zodat je door kunt gaan met je
toekomst.
Iemand die zo klem komt te
zitten, bevindt zich in feite in een eeuwig durende innerlijke strijd waaraan
de buitenwereld geen deel heeft; zelfs zijn naasten kan hij of zij hierin niet
betrekken.
Het is zo ontzettend goed
voorstelbaar hoe in deze situaties allen eigenlijk de dupe zijn. Het gevolg
hiervan is dat slechts weinigen die als familie, gezin, vrienden, collega´s,
hulpverleners, te maken hebben met iemand die zo is klem komen te zitten, dit
langere tijd kunnen uithouden zonder de neiging te voelen het klemzitten te
willen `verhelpen´. Er is langzamerhand
wel herkenning gekomen voor deze klemzittende mens, maar nog geen erkenning
waaruit blijkt dat men begrijpt dat dit een situatie is die zijn eigen wetten
heeft.
En wat gebeurt er nu met
iemand die op zo´n manier klem is komen te zitten wanneer je aan hem gaat `trekken´ of `duwen´, hoe goed
het ook bedoeld is? In veel gevallen zal
hij van zich afslaan. Denk maar aan het voorbeeld van iemand die, wanneer hij
dreigt te verdrinken, zich in paniek heftig verzet tegen zijn redder.
Is dat agressie? Ja, op een
bepaalde manier wel. En tegelijkertijd is agressie soms ook ontzettend
behulpzaam of jezelf te beschermen tegen `aanvallen´ van buitenaf.
Hoe goed ook bedoeld, de
verkeerde `hulp´ kan agressie oproepen. In sommige gevallen zelfs depressie.
Maar in geen enkel geval bevrijdt de `verkeerde` hulp, de klemzittende mens, en
veelal komt deze daarna nog meer klem te zitten.
Vóór zijn vertrek naar het
uitzendgebied schreef de partner van een `agressieve´ (na terugkomst
agressieve) militair : ` Wij zijn supertrots dat 'onze mannen'
daadwerkelijk meehelpen aan de opbouw en stabiliteit van Afghanistan en daarmee
ook de rest van de wereld. Trotse vrouw van deze
militair. ´
Of zij zich dit nog
herinnert, nu nadat hij is teruggekeerd? Of zij de gevolgen heeft kunnen
vermoeden van zijn trotse bijdrage aan de wereldvrede? Of zij beseft dat ook
haar leven is veranderd door die bijdrage aan de wereldvrede? Het zijn vragen
die niet aan de orde worden gesteld door de media. Veeleer wordt de militair
als `agressief´ veroordeeld, en op een agressie – reguleringstraining gestuurd.
In het ergste geval verliest hij zelfs zijn baan en trekt de organisatie de handen
van hem af.
Is dat wat we bedoelen met
`eerbetoon´ aan veteranen?
Ik vraag het me af.
Eerbetoon en erkenning zijn woorden die gemakkelijk boven komen zolang het
allemaal nog past in het beeld van wat we als samenleving als `normaal´
beschouwen. Het is een veel grotere uitdaging voor de samenleving om
gezamenlijk eerbetoon en erkenning te tonen door te `herkennen´ dat iemand klem
zit. Dit vraagt om verder te kijken dan het eigen tuintje. Laat ik ieder die
zich dit aantrekt aanmoedigen om dat eens te proberen.
En voor allen die menen
`klem te zitten´ is er deze bemoedigende uitspraak: `Elk nieuw mensenleven is
begonnen met klem te zitten bij je geboorte. Destijds wist je niet waar je voor
ging, maar je hebt het wel gered, anders had je dit niet kunnen lezen. Nu dat
je bewust op een vergelijkbaar punt bent aangekomen, kan deze herinnering je
helpen om je te bevrijden.`
Geen opmerkingen:
Een reactie posten